İsrail-Filistin Çatışmasının Tarihsel Köklerinin İncelenmesi

İsrail-Filistin çatışması, modern tarihin en uzun süren ve en karmaşık çatışmalarından biridir. Ortadoğu’nun jeopolitik manzarasını şekillendirdi ve hem İsrailliler hem de Filistinliler için geniş kapsamlı sonuçlar doğurdu. Çatışmayı gerçekten anlamak için, tarihsel kökenlerini ve bölgeyi şekillendiren olayları incelemek gerekir.

İsrail-Filistin çatışmasının kökenleri, Siyonist hareketin ortaya çıktığı 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarına kadar uzanıyor. Yahudi aydın ve aktivistlerin önderlik ettiği Siyonist hareket, o dönemde Osmanlı yönetimi altında olan Filistin’de Yahudi halkına bir yurt kurmanın yollarını arıyordu. Hareket, Yahudilerin Avrupa’da artan zulüm ve Yahudi düşmanlığıyla karşı karşıya kalmasıyla ivme kazandı.

Ancak Filistin toprakları boş değildi. Yüzyıllardır bölgede yaşayan Filistinli Araplar da kendilerini toprakların gerçek sahipleri olarak görüyorlardı. Yahudi göçü arttıkça Yahudi yerleşimciler ile Arap nüfusu arasındaki gerilim de arttı. Her iki grubun çatışan ulusal emelleri, daha sonraki yıllarda patlayacak olan bir barut fıçısı durumu yarattı.

Birinci Dünya Savaşı’nın sona ermesi ve Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılmasıyla durum dramatik bir hal aldı. Milletler Cemiyeti, bir Yahudi vatanının kurulmasını kolaylaştıracağı anlayışıyla İngiltere’ye Filistin’i yönetme yetkisi verdi. Uluslararası toplumun Arap halkına danışmadan aldığı bu karar, gelecekteki çatışmaların zeminini hazırladı.

1920’ler ve 1930’lar boyunca Yahudi yerleşimciler ile Arap Filistinliler arasındaki gerilim tırmandı. Arap nüfusu, vatanlarının ellerinden alınmasından korkuyordu ve bu durum bir dizi şiddetli çatışmaya yol açıyordu. Kontrolü elinde tutmakta zorlanan İngilizler, her iki tarafı da yatıştırmaya çalıştı ancak çabaları sonuçsuz kaldı.

İkinci Dünya Savaşı sırasında Avrupa’da yaşanan Holokost, Siyonist hareketi ve Yahudi vatanı arzusunu daha da yoğunlaştırdı. Holokost’un dehşetinden etkilenen uluslararası toplum, Yahudi davasına sempati duyduğunu ifade etti. 1947’de Birleşmiş Milletler, Filistin’i Yahudi ve Arap devletlerine bölecek bir bölünme planı önerdi. Yahudi liderler planı kabul ederken, Arap devletleri bunu kendi haklarına yönelik bir ihlal olarak değerlendirerek şiddetle reddetti.

Paylaşım planının Arap devletleri tarafından reddedilmesi 1948 Arap-İsrail Savaşı’na yol açtı. Yeni ilan edilen İsrail devleti, aralarında Mısır, Ürdün, Suriye ve Irak’ın da bulunduğu Arap devletlerinden oluşan bir koalisyona karşı savaştı. İsrail galip geldi, ancak savaş Filistinli Arapların kitlesel olarak yerlerinden edilmesiyle sonuçlandı ve bugüne kadar devam eden bir mülteci krizi yarattı.

1967’deki Altı Gün Savaşı ve 1973’teki Yom Kippur Savaşı gibi sonraki savaşlar, İsrailliler ile Filistinliler arasındaki düşmanlığı daha da derinleştirdi. Bu çatışmalar İsrail’in uluslararası toplum tarafından işgal edilmiş sayılan Batı Şeria, Gazze Şeridi ve Doğu Kudüs üzerindeki kontrolünü sağlamlaştırdı.

1990’lardaki Oslo Anlaşmaları gibi barış çabaları sınırlı başarı sağladı. Kudüs’ün statüsü, sınırlar, Filistinli mültecilerin geri dönüş hakkı ve bir Filistin devletinin kurulması gibi temel sorunlar hâlâ çözülmedi.

İsrail-Filistin çatışmasının tarihsel kökenlerini incelemek, hem İsraillilerin hem de Filistinlilerin köklü şikâyetlerini ve isteklerini ortaya çıkarıyor. Çatışma yalnızca dini veya etnik bir anlaşmazlık değil, aynı zamanda ulusal kimlik, kendi kaderini tayin etme ve bölgesel kontrol için karmaşık bir mücadeledir. Bu tarihsel bağlamı anlamak, çatışmayı çözmeye ve bölgede kalıcı barışa ulaşmaya yönelik anlamlı girişimler için hayati önem taşıyor.