Gülhane Hatt-ı Hümayunu (Tanzimat Fermanı), 3 Kasım 1839’da Sultan Abdülmecid döneminde Gülhane Parkı’nda okunarak ilan edilen ve Osmanlı Devleti’nde reform sürecini başlatan önemli bir belgedir. Bu ferman, Osmanlı’da modernleşme hareketlerinin temel taşlarından biri olup, Tanzimat Dönemi’ni başlatmıştır.
Gülhane Hatt-ı Hümayunu’nun Esasları:
- Can, mal ve namus güvencesi:
- Osmanlı halkının can, mal ve namus güvenliği devlet garantisi altına alınmıştır.
- Vergide adalet:
- Vergilerin herkesin gelirine göre adaletli bir şekilde alınması gerektiği belirtilmiştir.
- Askere alma ve askerlik süresi:
- Askerlik süresi belirli bir zamana indirilecek ve keyfi askere alma uygulamaları son bulacaktır.
- Hukukun üstünlüğü:
- Hiçbir kişi, mahkemeye çıkarılmadan cezalandırılamayacaktır.
- Yargılamalar adil olacak ve herkes kanun önünde eşit kabul edilecektir.
- Rüşvet ve iltimasın yasaklanması:
- Devlet yönetiminde rüşvet ve kayırmacılığın önüne geçilecektir.
- Müslüman ve gayrimüslim eşitliği:
- Osmanlı tebaası arasında din farkı gözetmeksizin eşit haklar tanınacaktır.
Bu ferman, Osmanlı Devleti’nde Batı tarzı reformların başlangıcı olup, hukuki ve idari yapının modernleşmesine zemin hazırlamıştır. Tanzimat Fermanı’nın devamı niteliğinde 1856’da Islahat Fermanı ilan edilerek reform süreci devam etmiştir.