Yazılım parçalarını veya bileşenlerini anlamak, yazılımın nasıl oluşturulduğunu ve çalıştığını daha iyi kavramamıza yardımcı olabilir. Temelde bir yazılımın oluşabileceği ana bileşenleri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Kod: Yazılımın asıl işlevselliğini sağlayan komutlar dizisidir. Bu, çeşitli programlama dillerinde (Python, Java, C++ vb.) yazılabilir.
- Veritabanları: Verinin depolandığı yapıdır. SQL (MySQL, PostgreSQL) veya NoSQL (MongoDB, Cassandra) gibi veritabanı sistemleri bu kategoride yer alır.
- Arayüzler (UI): Kullanıcının yazılımla etkileşimde bulunabileceği grafiksel ya da komut satırı bazlı yüzeydir.
- API’ler (Uygulama Programlama Arayüzleri): Yazılımın, diğer yazılım veya servislerle bilgi alışverişinde bulunmasını sağlayan araçlardır.
- Kütüphaneler ve Çerçeveler: Belirli işlevleri kolaylaştırmak veya standartlaştırmak için kullanılan önceden yazılmış kod koleksiyonlarıdır. Örneğin: React (bir JavaScript kütüphanesi), Django (bir Python çerçevesi).
- Orta Katman (Middleware): İki farklı yazılım bileşeni arasında iletişimi kolaylaştıran yazılım katmanıdır.
- Donanım Sürücüleri: Yazılımın, belirli donanım bileşenleriyle iletişim kurabilmesi için gerekli olan yazılım parçalarıdır.
- Kaynak Kod Yönetim Sistemleri (Version Control Systems): Yazılımcıların kod üzerinde yapılan değişiklikleri takip etmelerine ve versiyon kontrolü yapabilmelerine olanak tanır. Örneğin: Git.
- Derleyiciler ve Yorumlayıcılar (Interpreters): Kaynak kodu, makine koduna dönüştüren veya kodu doğrudan çalıştıran araçlardır.
- Yazılım Geliştirme Kitleri (SDK): Özel platformlar için uygulama geliştirmeyi kolaylaştıran araç setleridir.
Bu bileşenlerin her biri, yazılımın farklı bir yönüne hizmet eder ve bir yazılım projesi geliştirilirken, bu bileşenlerin birçoğu bir araya gelerek kompleks bir sistem oluşturabilir.
Ne tür yazılımlar var?
Yazılımlar, genel olarak işlevlerine, kullanım alanlarına ve amaçlarına göre çeşitli kategorilere ayrılabilir. İşte yaygın yazılım türlerinden bazıları:
- İşletim Sistemleri (OS): Bilgisayar donanımını ve yazılımını yöneten temel yazılımdır. Örnekler: Windows, macOS, Linux, iOS, Android.
- Sistem Yazılımları: İşletim sisteminin çalışmasını destekleyen arka plan uygulamalarıdır. Bu kategoriye sürücüler, sunucular ve yardımcı programlar dahildir.
- Uygulama Yazılımları: Kullanıcının belirli görevleri gerçekleştirmesi için oluşturulmuş yazılımlardır. Örnekler: Microsoft Office, Photoshop, Chrome.
- Veritabanı Yazılımları: Veriyi depolamak, sorgulamak ve almak için kullanılır. Örnekler: MySQL, PostgreSQL, MongoDB.
- Ağ Yazılımları: Bilgisayarların bir ağ üzerinden iletişim kurmasını sağlar. Örnekler: Tarayıcılar, e-posta istemcileri, VPN yazılımları.
- Oyun Yazılımları: Eğlence amaçlı oyunları çalıştırmak için kullanılır. Örnekler: FIFA, Call of Duty, Minecraft.
- Eğitim Yazılımları: Eğitim ve öğrenme amaçlı olarak tasarlanmıştır. Örnekler: Duolingo, Khan Academy.
- Multimedya Yazılımları: Video, ses ve grafiklerle ilgilenir. Örnekler: VLC Media Player, Adobe Premiere Pro.
- Mobil Uygulamalar: Mobil cihazlarda çalışmak üzere tasarlanmış yazılımlardır. Örnekler: Instagram, WhatsApp, Uber.
- Ticari ve İş Yazılımları: Şirketlerin iş süreçlerini ve operasyonlarını yönetmeleri için kullanılır. Örnekler: ERP sistemleri, CRM yazılımları.
- Gömülü Sistemler için Yazılımlar: Gömülü cihazlarda (örn. tıbbi cihazlar, otomobiller) çalışmak üzere tasarlanmış yazılımlardır.
- Yapay Zeka ve Makine Öğrenimi Yazılımları: Öğrenme ve tahminleme yetenekleri olan yazılımlardır. Örnekler: TensorFlow, PyTorch.
- Bulut ve Sanallaştırma Yazılımları: Bulut altyapısını ve sanal makineleri yönetmek için kullanılır. Örnekler: AWS, Google Cloud, VMware.
- Geliştirme Araçları: Yazılım geliştiricilerinin kod yazma, test etme ve dağıtma süreçlerini destekleyen araçlardır. Örnekler: Visual Studio, Git, Jenkins.
Bu kategoriler, yazılım dünyasındaki binlerce farklı yazılım türünü temsil ediyor. Bir yazılımın birden fazla kategoride sınıflandırılması da mümkündür. Örneğin, bir web tarayıcısı hem ağ yazılımı olarak hem de uygulama yazılımı olarak sınıflandırılabilir.
Yazılım kaça ayrılır ve bunlar nelerdir?
Yazılım genel olarak işlevine, kullanım amacına ve dağıtım modeline göre farklı kategorilere ayrılır. Ancak en yaygın olarak karşılaşılan temel yazılım sınıflandırması, yazılımların fonksiyonlarına göre üç ana kategoriye ayrılmasını içerir:
- Sistem Yazılımı: Bilgisayar donanımı ve uygulama yazılımları arasında bir arayüz görevi görür. Bu yazılımlar, bilgisayarın temel işlevlerini yönetir ve kontrol eder.
- İşletim Sistemleri (OS): Bilgisayarın donanımını ve yazılımını yönetmek için kullanılır. Örnekler: Windows, Linux, macOS, iOS, Android.
- Sürücüler (Drivers): Donanım bileşenlerinin işletim sistemi ile doğru bir şekilde iletişim kurmasını sağlar.
- Kütüphaneler: Diğer yazılımların kullanabileceği kod koleksiyonlarıdır. Bu kütüphaneler, belirli işlevleri kolaylaştırmak için tasarlanmıştır.
- Araçlar ve Yardımcı Programlar: Sistem performansını izlemek, dosyaları yönetmek veya sistem ayarlarını değiştirmek gibi görevleri yerine getirir.
- Uygulama Yazılımı: Kullanıcının belirli görevleri gerçekleştirmesi için tasarlanmış yazılımlardır.
- Ofis Uygulamaları: Word işlemciler, tablo oluşturma programları, sunum yazılımları gibi. Örnek: Microsoft Office, LibreOffice.
- Ticari Yazılımlar: Muhasebe, CRM, ERP gibi iş dünyası için özelleştirilmiş yazılımlar.
- Multimedya Yazılımları: Video oynatıcılar, ses düzenleme programları, grafik tasarım programları.
- Eğitim Yazılımları: Eğitsel oyunlar, öğrenme platformları, simülasyonlar.
- Oyunlar: Bilgisayar ve mobil oyunları.
- Veritabanı Yönetim Sistemleri: SQL, NoSQL veritabanları gibi. Örnek: MySQL, MongoDB.
- Web Tarayıcıları: Internet Explorer, Chrome, Firefox, Safari.
- Orta Katman (Middleware) Yazılımı: İki farklı yazılım bileşeni veya sistem arasında aracılık eden yazılımlardır. Middleware, ağ üzerinden iletişim kurulmasını, veri alışverişi yapılmasını ve farklı yazılım bileşenlerinin entegre bir şekilde çalışmasını sağlar.
Bu ana kategorilere ek olarak, yazılımlar aynı zamanda lisanslama ve dağıtım modellerine göre de sınıflandırılabilir, örneğin açık kaynaklı yazılım, özgür yazılım, ticari yazılım veya hizmet olarak yazılım (SaaS) gibi. Ancak temel sınıflandırma genellikle yukarıda belirtilen üç ana kategori üzerinden yapılır.